Nıetzsche Ve Postmodernizm

NIETZSCHE VE POSTMODERNİZM

Felsefi düşünce tarihinde, ortaya koydukları görüşleri nedeniyle haksızlığa uğrayan filozofların sayısı az değildir. Ama, "Marks'ı bir kenara koyarsak, Nietzsche'nin başına gelenlerin bir eşi daha yoktur." Belki de daha devam edecek olan haksızlıkların en uç noktasını, onun Yahudi düşmanı, Hitler'in hazırlayıcısı olduğu biçimindeki görüşler oluşturur. Bunların yanında, kendi yüzyılını anlamada olduğu kadar, yüzyılımızı, dahası gelecek yüz- yılı öngörmede eşsiz bir filozof olan Nietzsche'nin ortaya koyduğu düşünceler, bilgiler karikatürize edilerek, yazdığı eserlerden bir cümle alınıp, o cümleye sayısız yanlış anlamlar yükleniyor ve böyle yapılmakla da düşünceleri yanlış yerlere götürülüyor. Onun bir nihilist, postmodernist bir filozof olarak görülmesi de bu durumun örneklerinden birisidir.

Düşüncelerinin farklılığı yanında farklı yazma biçimi ile de Nietzsche, ortaya koyduğu görüşlerin farklı ya da yanlış anlaşılmasına elverişli bir fılozoftur. Nietzsche klasik anlamda "sistemci" bir filozof değildir. .Çünkü onun temel araştırma alanı insandır ve insanı anlamaya, yeniden değerlendirmeye çalışır. Nietzsche insanı, yaşayan insanı ve onun problemlerini kendi gözleriyle görmeye, anlamaya çalışır. O, Deccal'i -belki bir de Ahlakın Soykütüğü'nü- saymâzsak hiçbir sorunu belli bir kitapta ele alıp orada bitirmemiştir. Nietzsche'ye yakıştırılan, onunla ilgisi kurulan ilgisizlikler' in en önemli nedeni de bu olsa gerek. Bu yüzden, Nietzsche'nin düşüncelerini doğru anlamânın bir yolu, onun eserlerini bütünlüğünde okumaktır.

Bu yazıda, Nietzsche'ye yakıştırılan sıfatlardan sadece birisi; onun neden bir postmodernist olarak görüldüğü, onu böyle görenlerin neye dayanarak bunu söyledikleri ele alınacaktır.

Nietzsche, farklı gerekçelerle bir postmodernist ya da postmodernizmi hazırlayan en önemli filozof olarak görülmektedir. Örneğin West'e göre Nietzsche Batı postmodern düşüncesinin merkezinde olan birisidir. West Nietzsche'nin kimi düşüncelerine dayanarak onu postmodern bir filozof ya da Amerikan postmodern filozofları (W.V Quine, N. Goodman, W sellers; T. Kuhn ve R. Rorty) üzerinde etkide bulunan bir filozof olarak görüyor. West, Nietzsche'nin pozitivistlerin "sadece olgular vardır" görüşüne karşı "olgular kesin bir biçimde olmayan şeylerdir, sadece yorumlar vardır" ve "dünyanın değeri yorumlarımızda yatar"3 düşüncesini göreceliğin savunulması biçiminde değerlendirir. Nietzsche’nin bu düşüncesini postmodernizmin görelilik düşüncesine dayanak olarak gören West, onun "olgular yoktur" derken, "kendinde olgular yoktur" düşüncesini gözardı ettiği görülür. Nietzsche, olgu adlandırmasının bile bir yorumu, bir anlamlandırmayı gerektiğini düşündüğünden, "kendinde olgular yoktur" demektedir.

Scott ise postmodern dilin başlangıcını Nietzsche'ye dayandırır. Ona göre "kendini aşma"4, "özgür ruhun egemenliği", "gücü istemenin bilimsel önemi", "tanrı öldü" gibi ifadeler Nietzsche'nin düşüncesindeki baskın öğelerdir.5 Schott'a göre Nietzsche düşüncelerinde ve tartışmalarında alaycı; ironi içeren bir dil kullanır.6 Nietzsche'nin bu bakımdan postmodernistlerle aynı görülmesinin nedeni postmodernistlerin de "cüretkar ve kışkırtıcı hitap biçimleri, canlı ve merak uyandırıcı bir üslup kullanmayı tercih etmeleridir." Nietzsche'nin postmodern bir dil kullandığını öne süren bir başka düşünürde Solomon'dur. Solomon Nietzsche'nin "zamana aykırı düşünceler", "modernliğe saldırı", "iyinin kötünün ötesinde", "geleceğin felsefesini açış" gibi ifadelerini "postmodern fenomenler" olarak görür ve Nietzsche'yi "postmodernliğin peygamberi ve ilk gerçek postmodernist" olarak gösterir. Nietzsche'nin postmodernizme etkisinin,9 onun "yanılmanın rolü ve hakikatin illüzyonu" hakkındaki düşünceleri olduğunu belirten Babich'e göre de Nietzsche'nin perspektivizmi "mutlak bir iddia" olarak "perspektiflerin çokluğu" anl¤¤¤¤¤ gelir.l Ona göre Nietzsche'nin perspektivizminin somutlaştığı düşünce, onun "yorum vardır" ifadesidir. Babich gibi Crawford da Nietzsche'nin "hakikat yoktur" ifadesini ve perspektivizmi savunmasını temele alarak (ama Nietzsche, tek tek şeylerle ilgisinde hakikatin olduğunu kabul etmese, kendisinin konuştukları boşuna olmaz mı? diye hemen burada sorulabilir), Nietzsche'nin postmodernizmin öncüsü olduğunu öne sürer.; Aşağıda vurgulanacağı gibi, Nietzsche'nin "hakikat" ve "perspektivizm" hakkındaki görüşünün, hakikat ve perspektifin neye ilişkin olduğu ortaya konulduğunda, bu düşünürlerin Nietzsche'nin görüşünü bağlamından kopararak ele aldıkları görülebilir.

Hem Nietzsche'nin hem de postmodernistlerin perspektivizmi savunduğunu öne süren ve bu bakımdan Nietzsche'yi postmodernizmin öncüsü sayan bir başka düşünür de Hinggins'dir. Ancak, Hinggins'e göre Nietzsche ile postmodernlerin amacı farklıdır: O, Nietzsche'nin birincil amacının "zengin ve anlamlı öznel deneyimin olanaklılığını göstermek" olduğu düşüncesindedir. Nietzsche'yi postmodernizmin çok erken bir sözcüsü olarak gören Silvernan'a göre ise gerek Nietzsche gerekse postmodernler "modern"i eleştiriyor olsalar da, "modern"in ne olduğu, "modern" olarak adlandırılan düşüncenin ne olduğu konusunda bir belirsizlik vardır:

Yukarıda söylenenlerden de anlaşılabileceği gibi, Nietzsche'nin postmodernist ya da postmodernizmin öncüsü bir filozof olarak görülmesinin farklı nedenleri vardır. Ancak burada sadece Nietzsche'nin postmodern bir filozof olduğu düşüncesine dayanak yapılan "hâkikat" ve "perspektivizm"den Nietzsche'nin ne anladığına, bu görüşlerin bir göreceliliğe götürüp götürmediğine bakılacaktır.

Ancak, bundan önce "modern" ve "postmodern"den ve bu sözcüklerden türetilen "modernlik", "modernizm" ile "postmodernlik" ve "postmodernizm"den ne anlaşıldığına kısaca bakmak yararlı olabilir. Çünkü; hem Nietzsche'nin hem de postmodernistlerin "modern"i ya da "modernizm"i eleştirdiği, her iki tarafın da aynı işi yaptığı düşünülmektedir. Bu bakımdan, bu kavramlar ile kastedilenin ne olduğu anlaşıldığında ve Nietzsche'nin "modern"den ne anladığı ortaya konulduğunda, onun düşünceleri ile postmodernistlerin öne sürdüğü iddiaların bir kısmı .açıklığa kavuşmuş olacaktır.

`Modern' terimi `eski', `geleneksel', `klasik' vb. terimlerin relativi (...] özellikle geleneksel bir şeye karşı devrimci bir tarzı içeren, [...] belirli bir anda geçerli yeni tarz anl¤¤¤¤¤ gelen bir terimdir." 6 Ama zamanla "modern" ile neyin kastedildiği belirsiz hale gelmiştir. Bu belirsizliğin en önemli nedeni "modern" olanın Batılı olma ile eş anlamlı görülmesi ve bunun bir sonucu olarak modernleşme ile batılılaşmanın aynı görülmesidir. Bir başka deyişle, modernleşmenin Batıda "yapılanlar olarak",4orada yapılanların sıfatı olarak anlaşılmasıdır. » Modern terimi başka anlamlara gelebilecek biçimlerde de kullanılmaktadır. Örneğin "yeninin ya da yakın zamanın eşanlamlısı" olarak ve "gündelik yaşamda ve kültürde modaya uygun tutumlara" da `modern' denilmektedir. Babich'e göre ise modern, "ardzamanlı bir dönem" ve genel anlamda da "anti-geleneksel bir tasarı" olarak anlaşılabilir. Ayrıcâ "modern"in, "radikal bir değişmeden sonrâ ortaya çıkanı adlandırdığı" ve bunun da "yeni bir dünya görüşü" olduğu düşünülmektedir.2 Bir başka düşünüre göre ise "modernlik [...] bir yanda Rönesans, rasyonalist felsefe ve Aydınlanma yoluyla, öte yanda mutlakiyetçi devletten burjuva demokrasilere geçişle önü açılan bir çağdır."2 Rosenaue modernliği "aydınlanma mirasını içinde barındıran ve toplum bilimlerine pozitivist bir yön veren akımla eşitleyen" bir görüş olarak görür.22 Lyotard ise modernizmi "aydınlanmanın tamamlanmamış projesi" olarak görür.2=ı Bu söylenenlerden anlaşılabileceği gibi, genel olarak "modern"den "yeni ve yakın bir zaman", "modaya uygun tutıim", "ardzamanlı bir dönem"; "modernlik"ten ise "pozitivist bir akım", "yeni bir dünya görüşü" anlaşılıyor. "Modern"den bir dönem, bir çağ anlaşıldığında, buna paralel olarak "modernlik"ten de pozitivist bir akım ya da yeni bir dünya görüşü anlaşılacaktır. Çünkü, daha önce de vurgulandığı gibi, modernlik batıya özgü bir dünya görüşü olarak görülmektedir. Yani modernlik, bir dünya görüşü ile aynı anlamda düşünülüyor. Oysa "modern"den modaya uygun tutum anlaşıldığında, en son olan, moda olan kastedilmiş oluyor. ,Genel olarak modern çağın, modern düşüncenin 15. yy. ile 19. yy. arası dönemi kapsadığı belirtilmektedir.z4 (Ancak bu durumda da bir başka sorun ortaya çıkmaktadır: "Rasyonalizm, emprisizm, eleştirel felsefe, diyalektisizm; yararcılık, Marksizm ve Comte pozitivizmi, bunların tümü modern felsefeler ise, o zaman modern düşünce ne demektir?"25 Modern düşünceden değil de, modern düşüncelerden söz etmek dahâ doğru olmaz mı?) Bu dönemin, örneğin bilimde "nesnelliğiyle, katı araştırma yordamlarına sahip olmasıyla ve metafizik olana değil, maddi olana öncelik vermesiyle ün kazandığı" belirtilmektedir.?6 Bu özelliklerin "rasyonellik" ve ."bilimsellik"le de doğrudan ilgili olduğu açıktır.Modern bilimin, pozitivist bir dünya görüşü ile eşitlenmesinin sonuçlarından biri de, pozitivizmin bilimde "hakikat" ve "nesnellik" anlayışının, modernizmin hakikat ve nesnellik anlayışı olarak görülmesidir. Bu dünya görüşünün en önemli iki özelliği a) "emprisist ve pozitivist olmaları" ve sadece deneyden bilgi elde edilebileceği görüşü ile b) metot olarak mantıksal analizi kabul etmeleridir. Bu önemli iki özelliğe uygun yapılan etkinlikler "bilimsel" ve "rasyonel" olarak adlandırılmakta ve bilginin de böylece "doğru" ve "nesnel" olduğu öne sürülmektedir. Postmodern terimindeki "post" modern düşüncenin "dışında/ötesinde" olarak kullanılıyor. Daha özel anlamda ise "postmodern" modernin "sonrası"nı adlandırmada kullanılıyor?g Lyotard ise "postmoderni meta-anlatılara yönelik inanmazlık olarak" anlıyor.29 Bir başka düşünüre göre ise postmodernizm "epistemolojik varsayımları, metodolojik tercihleri ve tözsel bir odağı oları [.,.] özgül bir felsefi perspktiftir." Postmodernizm ile ne kastedildiği konusunda genel bir uyuşma onun "modem sonrası" anl¤¤¤¤¤ geldiği biçimindedir.

Aslında postmodernizmden her yazar farklı bir şey anlar.3 Ancak, bu konuda genel bir uyuşma postmodernizmin her şeyi kapsayan dünya görüşlerine bir meydan okuma32 olduğu, "anlam ve hakikât" kuramını eleştirdiği,33 en belirgin eleştiri olarak "kültürel eleştiri" yaptığı söylenen ve aslında "meydan okumadığı şey yok gibi"~ görülen bir X'dir. Bu X, Lyotard'in dediği gibi bir "durum"un adı olarak düşünülebilir.

Postmodernizm "toplum bilimlerinde ve ... doğa bilimlerinde olduğu kadar, mimari, resim, dans, film, gazetecilik, dilbilim, edebiyat eleştirisi, edebiyat, müzik, felsefe, fotoğraf, din, heykel, tiyatro ve video sanatlarında" da görülmektedir. Postmodernizmin son yüzelli yıldır evrimleştiği ve özellikle 1960'ların sonları ile 1970'lerin başlarında doğduğu, postmodernizm teriminin 1970'lerde güncellik kazandığı konusunda bir uzlaşma vardır. Ancak; tüm bu alanlarda sözü edilen postmodernizmin kendine özgü olanın ne olduğu sorulduğunda da36 yanıt bulmak zordur. Kimi zaman öne çıkan en belirgin özelliğinin bilgide göreliliğin savunulması olduğu biçimindeyse de, bu düşüncenin Sofistlere kadar gittiği biliniyor. Aslında postmodernizmin orjinal bir yere sahip olmadığı;3~ her bakımdan modernizm üzerinde bir "asalak" konumunda olduğu da bir çok düşünür tarafından dile getirilmektedir.Belirli bir dünya görüşü ile eşitlenen modernizmin hakikat görüşüne karşı "postmodern bir perspektifte hakikat yerini gelip-geçiciliğe bırakır:" Rasyonellik ve bilimselliğin ölçütlerine karşı çıkılarak, görecelik nesnelliğe tercih edilir: Postmodernler bu noktada "hakikat"i "nesnellik" ile aynı ya da birinin diğerini şart koştuğu bir etken olarak görürler. Postmodern görüşlere "görecilik ve belirsizlik [...] damgasını vurur."

Postmodernistler "hakikat diye bir şey yoksa, geriye kalan tek şey(in) oyun" olduğunu, hakikatin "güçlü ,olanın tercihlerini meşrulaştırdığını", "özel politik tercihleri kanıtlamak" amacıyla hakikatten söz edildiğini öne sürmektedirler4~ Lyotard'ın "bilim, kendisini yararlı düzenlilikleri koymakla sınırlamadığı ölçüde ve hakikati aradıkça, kendi oyununun,kurallarını meşrulaştırmakla yükümlüdür"42 ifadesi hakikatin bir "oyun" olduğu düşüncesinin bir örneği olarak verilebilir. Lyotard'a göre bir "önermenin doğruluğu ... bir temel üzerinde ehil olan bir grup insanın kollektif onayına bağlıdır" ve "hakikat ... iktidarın meşrulaştırılmasıdır."4~ Hakikat diye öne sürülenlerin "uzlaşım önermeleri"44 olduğunu dile getiren Lyotard'ın görüşleri bu noktada Kuhn ve Feyerabend'in görüşleri ile uyum içerisindedir:*

Nietzsche'nin Hakikat ve perspektivizm hakkındaki görüşleri bütünlüklü olarak okunmadığında ya da bağlamından koparılarak okunduğunda, onun görüşlerinin postmodern söylemlerle aynı olduğu sonucuna varılabilmektedir. Oysa, Nietzsche'nin hakikaten ne anladığı ve "hakikat yoktur"45* derken ne kastettiği ortaya konulduğunda, onun görüşleri ile postmodernistlerin görüşleri arasındaki fark ortaya çıkar. Bu yüzden, bu konuda Nietzsche<'nin ne dediğine bir daha bakılması yerinde olur.

Nietzsche'ye göre "hakikat belli bir canlı varlık türünün onsuz yaşayamayacağı bir çeşit yanılmadır."46 "Hakikat [...] var olan bir şey, bulunabilecek, keşfedilebilecek bir şeydir değildir -ama bu şeyin yaratılması gerekir ve bir süreci ya da kendinde bir amacı olmayan bir sonucu istemeyi adlandırmadır-, sonu olmayan bir süreç, aktif bir belirleme olarak hakikati oluşturmaktır."4~. Bunun anlamı, değîşmez bir hakikat, "metafizik hakikat" diye bir şey yok, sürekli olarak değişen şeyleri kavramaya çalışan hakikatler, bilgiler var demektir.4g Bir başka deyişle, Nietzsche°de "hakikat yoktur" demek, "metafizik hakikata'49, "kendinde hakikat"5~, "aklın ebedi hakikatleri"5~; "a priori hakikatler”5? yoktur demektir. "Hakikati oluşturmak" demek, bir insan başarısının dile getirilmesi, olup biteni bilgi haline getirme demektir. "Şimdiye dek sağır kalınmış doğrular"dır Nietzsche'nin doğruları/hakikatleri.

DEVAMI...
Ona göre insan hakikati arar: "Dünya; kendinde çelişik olmayan, aldatıcı olmayan, değişmesi olmayan bir dünyadır. Hor görme, tüm çürümelerden, değişmelerden, farklılıklardan nefret etme ..." Ama, Nietzsche burada "hakikati istemenin tamamen değişmez bir dünyayı arzulama" olduğunu belirterek, böyle bir görüşe karşı çıkar. Çünkü dünya "perspektifli bir dünyadır."55 . Nietzsche "metafizik hakikat", "a priori hakikatler" ya da "ebedi hakikat" ile belirli bir hakikat anlayışını, "hıristiyanlığın hakikat anlayışını" kasteder. Bu anlayışa göre hakikat "yasa"dır. Nietzsche, şimdiye değin hıristiyanlığın hakikat, değer dediği şeylerin, aslında değer yargıları olduğunu düşünür. Nietzsche'ye göre "hıristiyanliğın bütün hakikiliği yalan ve hiledir."5g Hıristiyanlıkta "hakikat papaz gibi yalana. dönüştürülür."5~ Böyle bir hakikat anlayışı kendisinden farklı düşünceyi hakikat olarak görmez. Bunun nedeni Hıristiyanlığın gerçek anlamda bir güçten eksik olmasıdır. Zaten Nietzsche'ye göre "farklı bir bilinçliliği, hissetmeyi, arzulamayı, farklı bir perspektifi" büyük bir güce sahip insanlar isteyebilir.~ Nietzsche hıristiyanlığın bir doğruluk ölçütünü şu şekilde dile getirir: "inanç mutluluk verir: demek ki doğrudur." Oysa Nietzsche'ye göre bu öne sürülen şey "kanıtlanan değil, vaadedilen bir şeydir."6ı Bu, hıristiyanlığın sanki kanıtlanmış gibi öne sürdüğü kendi a priori doğruluk görüşüdür. Ayrıca "bir şeye ne denli güçlü olarak inanılırsa inanılsın, inancın gücü doğruluğun ölçütü değildir" Nietzsche'de.62"Bir şeyin doğru olup olmadığı sorun değildir, ancak onun etkilerinin ne olduğu sorundur"63 düşüncesi ilk bakışta pragmatizmin hakikat anlayışını, andırır. Ancak, Nietzsche'nin bununla kastettiği, "sorun, onun ne ölçüde yaşam-ilerletici, yaşam-koruyucu, tür-koruyucu, belki de tür-yetiştirici olduğu- dur."~ Yukarıda da vurgulandığı gibi, Nietzsche'nin temel araştırma alanı insandır ve realiteyi de bu bakımdan değerlendirir. O, ele aldığı her sorunu in- sanın yaşamı açısından değerlendirir. Yoksa pragmatizmin öne sürdüğü gibi bir şeyin doğru olup olmadığı, bir yangının sonucuna bakarak, hakikat/doğruluk yoktur -ya da vardır- demek değildir.

Nietzsche'ye göre filozoflar da hâkikati istemişlerdir Oysa çoğu zaman "filozoflar kendi moral hakikatlerini kabul ettirdiler"65 ya da "hakikat için hakikat" mottosuyla hareket ederek, "kendi başına bir hakikat", "mutlak bir hakikat" anlayışı getirdiler. Onlar da "hakikati istediler"~ ama, "şimdiye dek tüm filozoflar kendi hakikatlerini sevmişler" ve "hakikatlerinin herkesin hakikati olmasını istemişlerdir."6~ Oysa Nietzsche'de hakikati istemek, "en azların işidir", kendileri olabilenlerin, kendi gözleriyle realiteyi değerlendirebilenlerin başarabileceği bir şeydir.

Nietzsche'nin "hakikat yoktur, yorum(Iar) vardır" derken kastettiği, kimi zaman hıristiyanlığın a priori=hakikatleri, metafizik hakikatleri ya da ebedi hakikatleridir, kimi zaman ise filozofların mutlak; kendinde hakikatleridir. Nietzsche için «put sözcüğü şimdiye dek ~"doğru" dedikleri şey» olduğun- dan;6A "şimdiye dek, kural olarak, yalnızca doğruları yasakladıklarından"6y dolayı, kendisi "şimdiye dek sağır olunmuş doğrulardan'' söz eder. Nietzsche'ye göre "belki hiç kimse "hakikat"in ne olduğu hakkında yeterince dürüst olmadı."7~ İşte bu dürüst olmama, bu "hastalıklı" haliyle Avrupa kendi hasta- lığını "nesnellik", "bilimsellik", "sanât için sanat", "istemeden arınmış saf bilgi" ile örtüyor.~~ Böyle yapmakla da aslında sadece "hakikati oynamış oluyorlar "

Postmodernistlerin Nietzsche'nin postmodernist olduğu biçimindeki görüşlerine dayanak yaptıkları bir diğer düşüncenin "perspektivizm" olduğu söylenmişti. Nietzsche'ye göre perspektivizm ne? Nietzsche'ye göre «"bilgi" sözcüğü herhangi bir anlama sahip olduğu ölçüde dünya bilinebilir, ama dünya başka türlü yorumlanabilir, onun arkasında anlam yoktur, ama sayısız anlamlar vardır». Bu, Nietzsche'nin perspektivizmidir. Perspektivizm "dünyayı yorumlamaya olan ihtiyacımızdır." "Yorum" ise "anlamın oluşturulmasıdır - açıklanması değil." Yorum perspektifli bir-şeydir. "Nietzsche'nin perspektivizmi "kendi başına varlığı kabul edenlere karşıdır: insan realitesini anlamlandırma ve değerlendirmedeki sınırlılık, "belli bir açı"nın kaçınılmazlığı, perspektifli bakışın kaçınılmazlığı, "bilgi ile hatanın içiçe oluşu"dur. Yorumlar yaşamımızı sürdürebilmemizin olmazsa olmazsa koşullarından biridir. Değerlendirme, bir yorumlama; realiteye anlam katmadır Nietzsche'de. "Her değerlendirme [ise] belirli bir perspektiften yapılır."7g Bu bakımdan perspektiften kaçınmak olanaklı değildir. "Evet ve Hayır'ın, tercih etme ve reddetmenin, sevgi ve nefretin tüm bağlantılarında bir perspektif olduğu" görülür. Tüm bu açıklamalardan sonra Nietzsche'nin görüşleri ile postmodernistlerin öne sürdükleri görüşler hakkında ne söylenebilir?

Postmodernistlerin belirli bir dünya görüşünün; pozitivist dünya görüşünün "hakikat", "nesnellik", "bilimsellik", "rasyonellik" hakkındaki görüşlerini eleştirmeleri yerinde eleştiriler olarak görülebilir. Ancak, bu eleştiriler pozitivist bir dünya görüşüne karşı .yapıldığında yerinde görebilecekken, hiçbir ayrım yapılmadan modernizme, modernliğe yöneltildiklerinde; bu eleştiriler pozitivizmin dışındaki düşünürlere, bir dönemdeki tüm düşünürlere yöneltildiklerinde yerinde görünmüyorlar. Çünkü pozitivist dünya görüşü, modernizm diye anılan bir dönemin bir parçası olmakla birlikte, onun bütününü temsil etmez. Postmodernistler "modernlik"ten pozitivist dünya görüşünün özelliklerini anladıkları sürece yaptıkları eleştirin havada kalacağı açıktır. Nietzsche'nin ise "modern"le, "modern insan"la kastettiği en son olan, en son moda olandır. Nietzsche "modern" ile tarihsel bir dönemi, belirli bir özellikler bütününü, belirli dünya görüşünü değil, insana ilişkin bir özelliği, bir insan tipini dile getirir. Bu bakımdan Nietzsche "modern insan" ile "sürü insan"ı aynı görür, yani o, modern insan ile sürü insanını kasteder. Sürü insan tipi de belirli tarihsel bir çağa özgü değil, önceki çağlarda da görülebilecek bir insan tipidir.

Nietzsche'nin belirli bir çağda, gerçeklikte yaşayan insanlar için söyledikleri ile, bir çağa özgü olmayan, belirli bir tip insan için söylediklerini postmodernistler aynı düzeyde görüyor. Yani, gerçeklikte var olan insanlar için söyledikleri, insana ilişkin söyledikleri ile aynı kefeye konuyor ve aynı düzeyde görülüyor. Bu nedenle, Nietzsche'nin insana ilişkin ortaya koyduğu bilgilerin, belirli bir çağda yaşayan, gerçeklikte var olan insanlara ilişkin ortaya koyduğu bilgilerden farklı olduğu göz ardı edilmemelidir.

Postmodernistler "hakikat yoktur, yorumlar vardır" görüşünü ele alarak, bilginin perspektifliliğinin göreceliliğin savunulması olarak değerlendiriyorlardı. Oysa, daha önce de vurgulandığı gibi, Nietzsche'nin karşı olduğu "hakikat" anlayışı, hıristiyanlığın "mutlak", "metafizik", "a priori" hakikat anlayışıdır. Nietzsche'nin karşı çıktığı hakikat anlayışı varlığa ilişkin olan, ontolojik hakikat anlayışıdır. Böyle bir hakikatin taşıyıcısı Tanrı'dır. Nietzsche'nin hakikat anlayışı insanın oluşturduğu, kurduğu bir hakikat anlayışıdır. Yoksa Nietzsche bilginin bir özelliği olarak hakikat/doğruluk yoktur demiyor. Oysa postmodernistlerin "hakikat yoktur" derken karşı çıktıkları epistemolojik hakikat/doğruluktur. Onların "hakikat yoktur, yorumlar vardır" derken kastettikleri bilgiye ilişkin bir hakikat anlayışıdır. Oysa Nietzsche bilgiye ilişkin değil, varlığa ilişkin bir hakikat anlayışı üzerinde durur.

Postmodernistler perspektivizmden, aynı nesneye ilişkin farklı yorumların, taban tabana zıt değerlendirmelerin yapılabileceğini ve buna rağmen bu değerlendirmelerin aynı değerde olduğunu anlarlar. Nietzsche ise perspektivizmden, ayılı nesneye ilişkin, farklı donanımdaki insanların farklı ama aynı zamanda doğru değerlendirmeler yapabileceğini anlar. Bu taban tabana zıt değerlendirmelerin aynı zamanda doğru olduğu anl¤¤¤¤¤ gelmez. Nietzsche'nin en başta gelen probleminin insan olduğu düşünüldüğünde, bu, insan üzerine hep yeniden değerlendirme yapılabileceği, yeni bilgilerin ortaya konabileceği, onun yaşamının yeniden anlamlandırılabileceği anl¤¤¤¤¤ gelir. Nietzsche'de perspektivizm, bir durumun adlandırılmasıdır. Yani, bir şeyi değerlendirerek, anlamın, değerini ortaya koyabilmek için bir perspektiften kaçınmanın olanaksızlığıdır. İnsan başarılarından biri olan bilgide görülen bu perspektiflilik, "ne olsa gider" meta-ilkesine dayanılarak öne sürülen görecelilik değil, insan üzerine yeni bilginin hep üretilebileceğine dayanılarak, hep yeniden değerlendirdiğimiz ve değerlendirirken belli bir açıdân bunu yapmak zorunda olduğumuz anl¤¤¤¤¤ gelir:

Nesnelliği, "kişilik eksikliği, istemenin olmayışı, sevgi yetersizliği''s~ "isteme eksikliği" olarak gören Nietzsche'nin karşı çıktığı nesnellik, Avrupa'nın kendi hastalığını örtmekte kullandığı bir araç olarak gördüğü nesnellik anlayışıdır. Oysa postmodernistler hakikatin olmazsa olmaz koşulu olarak gördükleri ve hakikat yoksa nesnelliğin de zaten olamayacağını öne sürdükleri bir nesnellik anlayışıdır.

Nietzsche'nin hakikat ve perspektivizmden ne anladığı ortaya konulduğunda, postmodernistlerin Nietzsche'nin söyledikleri arasındaki kimi farklı şeyleri ayırmadıkları; onun çağına ve insana ilişkin ortaya koyduğu bilgileri değil, bir iki cümleyi alarak ona haksızlık yaptıkları anlaşılabilir. Ama bu haksızlık salt Nietzsche’ye yapılmış da değildir. Çünkü insanı anlamaya, yeniden değerlendirmeye çalışmada, bugünün insanının Nietzsche’ye daha çok ihtiyacı var görünüyor.

FELSEFE TARTIŞMALARI-Yavuz Kılıç-Panorama Yay.Ocak 2000